' Bo największe szczęście na końskim leży grzbiecie ' x3

Kopyta i podkowy :

Zmiany ewolucyjne budowy anatomicznej, a zwłaszcza kończyn i kopyt uczyniły konia zdolnym do przemierzania po twardym podłożu długich dystansów w poszukiwaniu pożywienia a jednocześnie obdarzyły go niezwykłą szybkościa, niezbędną, by umknąc drapieżnikom.

Najogólniej o budowie kopyta
W drodze ewolucji z pierwotnie pięciu palcy, cztery zostały zredukowane i są jedynie szczątkowo rozpoznawalne w budowie kości śródręcza (śródstopia). Palec środkowy uległ natomiast silnemu powiększeniu i to on jako jedyny styka się z podłożem.
Poniższy rysunek przedstawia zestwa współpracujących ze sobą elementów dolnego odcinka kończyny

Podstawową funkcję nośną kopyta spełnia jego część kostna, w skład której wchodzą:

kość pęcinowa
kość koronowa
trzeszczka kopytowa
kość kopytowa

Wszystkie te pojedyncze kości połączone są ruchomo za pomocą ścięgien, będących przedłużeniem mięśni zginających i prostujących.

Kość kopytowa obudowana jest puszką kopytową, która stanowi zewnętrzną osłonę zespołu tkanek, skomplikowanych systemów naczyń krwionośnych i splotów nerwowych. W jej obrębie wyróznić możemy:

jedną ścianę przenią,
dwie ściany boczne,
dwie ściany tylne,
dwie ściany wsporowe,
podeszwę rogową,
piętki

oraz jej najbardziej elastyczne elementy: chrząstkę kopyta i strzałkę.

Stawy- ruchome połączenie kości kopyta.

Staw pęcinowy łączy kość śródręcza (śródstopia) z kością pęcinową. O jego pracy, jako stawu zawiasowego, decyduje dolna powierzchnia kości nadpęcia, stanowiąca

wypukłą główkę stawu, oraz górna powierzchnia kości pęcinowej- wklęsła panewka stawowa. Wierzchołek kąta stawu pęcinowego skierowany jest do tyłu, więc i dla przełamania każdego pionowego obciążenia zaangażowana jest głównie tylna powierzchnia stawu. Więzadła poboczne zabezpieczają przed bocznymi przesunięciami i zezwalają jedynie na ruch zginania i prostowania.

Dolna powierzchnia kości pęcinowej doskonale dopasowuje się do panewki stawowej tworzonej przez kość koronową. Po bokach krótkiej "kosteczki" koronowej przyczepione są ścięgna zginacza, a do jej środkowej części przypięte jest proste więzadło dźwigacza. Ten również zawiasowy staw koronowy charakteryzuje się znacznie mniejszym zakresem ruchomości, chociaż prócz zginania i prostowania dopuszcza również lekkie ruchu boczne.

Pracę stawu kopytowego wspiera trzeszczka, położona między kością kopytową i koronową. Przez silny i sprężysty aparat więzadłowy połączona jest ona z przyległymi kośćmi i chrząstką kopyta, a otaczająca ją od dołu kaletka maziowa ułatwia ślizganie się, przypiętego do tylnej krawędzi kości kopytowej, ścięgna zginacza głebokiego.

W kopycie znajdują się cztery więzadła główne i dwa przyległe ścięgna. Zarówno środkowo jak i bocznie przebiega więzadło chrząstki kopyta, a następnie więzadło boczne stawu kopyta, więzadło boczne trzeszczki, nieparzyste więzadło trzeszczki oraz ścięgno prostownika palca i ścięgno zginacza głębokiego.

Najdokładniej o puszce rogowej

Puszka kopyta powstaje z tkanki skóry właściwej, która ściśle przylega do okostnej i na tej powierzchni, zamiast owłosienia, wytwarza róg. Jest ona więc niejako odpowiednio zmodyfikowaną formą paznokcia.

Wszystkie elementy kopyta, w zależności od ich lokalizacji, tworzone są przez pięć rodzajów tkanki skóry właściwej:

tkankę brzegową
tkankę koronową
tkankę ścienną
tkankę podeszwową
tkankę strzałkową/piętkową,

Ich tworzywo przyjmuje trójwarstwową postać rogu:

listewkową, budowaną z setek cienkich płytek
rureczkową
oraz zewnętrzną błyszczącą powłokę zwaną glazurą bądź szkliwem.

Tkankę brzegową zauważyć możemy w górnej części kopyta, jako 5mm wąską, jasna linię powyżej segmentu korony. Jest ona budowana przez krótkie kosmki, czyli wypustki biorące udział w wytwarzaniu rogu brzegowego.

Znajdujące się poniżej tworzywo koronowe, widoczne jest jako pierścieniowata struktura grubości palca. Zbudowane jest one z kosmków dlugości 5-6mm, czyli 2-3 razy grubszych i dłuższych niż te tworzywa brzegowego. Dlatego też róg wytwarzany przez tą tkankę jest znacznie tłustszy i przyjmuje formę rureczkową- zbudowany jest z licznych rureczek zróżnicowanej twardości. Róg ten spełnia funkcję ochronną puszki kopyta.

Tworzywo ścienne tworzą liczne zazębiające się płytki. Każdą z około 600 (widzialnych gołym okiem) płytek jednego kopyta, buduje 100 mniejszych "blaszek" widocznych jedynie pod mikroskopem. Są one niczym okostna przytwierdzona do kości kopytowej i tworzą skomplikowaną konstrukcję, stanowiącą element zawieszenia kości kopytowej w puszce kopyta. Cały ciężar konia jest więc rozdzielony na 60.000 umacniających struktur każdego kopyta. A gdyby rozciągnąć ich powierzchnię, otrzymalibyśmy około 1m2 u każdej kończyny. Dzięki tak dużej powierzchni tej zewnętrznej warstwy uzyskane zostaje silne połączenie tworzywa ściennego i ściany rogowej kopyta. W okolicy brzegu kopyta róg listewkowy przekształca się w kosmki i łączy się z tworzywem podeszwy. Tworzywo ścienne wytwarza rodzaj rogu płynnego, który rozprowadzany jest w kierunku narastania rogu z góry na dół. Proces ten odbywa się nieustannie z szybkością około 1cm miesięcznie. Ponieważ wysokość poszczególnych ścian puszki kopytowej jest odmienna, to czas potrzebny do całkowitej odnowy przedniej ściany wynosi około 11-13 miesięcy, ścian bocznych 7-9 miesięcy, a ścian tylnych około 4-6 miesięcy. Im dalej więc ku tylnej części kopyta tym puszka kopytowa jest młodsza, cieńsza i bardziej elastyczna. Luźna struktura warstwy zewnętrznej tworzywa ściennego, tzw. glazury pozwala na wchłanianie wody z otoczenia i regulację nawilżenia puszki kopyta.

Podeszwa kopyta

Wypełnia przestrzeń pomiędzy ścianą puszki rogowej i strzałką. Przykrywa ona od spodu kość kopytową, miejsce przyczepu ścięgien zginacza i chrząstkę kopyta. W idealnym przypadku powinna mieć lekko wklęsłe sklepienie. Buduje ją gruba warstwa rogu rureczkowego, o mniejszej jednak twardości niż róg ściany. Granicę pomiędzy rogiem podeszwy i ściany wyznacza, warstwa niezabarwionego rogu listewkowego, zwana białą linią i przebiegająca wokół podeszwy aż do ścian wsporowych. Tworzona jest ona z elastycznego rogu, który pozwala min. na podkuwanie, gdyż wbijanie gwoździ w sztywne ściany rogowe łączyłoby się z niebezpieczeństwem pękania rogu przy każdym większym obciążeniu.

Strzałka

Jest efektem ewolucyjnych przekształceń opuszków palców. Ma kształt trójkąta i skierowana jest ostrym kątem do przodu, a w części tylnej jest zakończona zaokrąglonymi piętkami i rozdzielona rowkiem środkowym na dwa ramiona. Ramiona te powinny być szerokie, grube i elastyczne, gdyż podczasz ruchu to właśnie one ulegają sprężystemu odkształceniu w wyniku ściskania między kością kopytową i podłożem. Dlatego też budujący strzałkę róg rureczkowy jest bardzo elastyczny, a gruczoły znajdującej się powyżej strzałki gąbczastej dbają, by pozostawał on wciąż miękki i sprężysty. Mechanizm ten pozwala łagodzić wstrząsy, zapobiega uszkodzeniom mniej elastycznych części kopyta, podudza ukrwienie i odżywianie tkanek.

Mechanizm amortyzacyjny kopyta

Funkcję amortyzacji wstrząsów, wypełnia kopyto z jednej strony dzięki swej specyficznej budowie, zamkniętym wewnątrz wspomagającym strukturom oraz zróżnicowanej twardości rogu. Przy każdym obciążeniu i odciążeniu kończyny dochodzi do odkształcenia elastycznej części puszki kopyta. Przy pionowym obciążeniu zwęża się ściana puszki kopyta na wysokości korony, gdyż jej górna połowa obniża się nieco ku środkowi kopyta. Dolna połowa pozostaje nieruchoma. W obszarze tzw. strefy martwej- lini łączącej najdalszą krawędź korony z brzegiem podstawowym, nie dochodzi do żadnych odkształceń.

Przy każdym nacisku kopyto rozszerza się w okolicy piętek, wklęsłość podeszwy spłyca się, a korona niejako zapada się w wyniku "naciągnięcia" warstw rogu płytkowego tworzywa ściennego. Dolna część przedniej ściany kopyta pozostaje wręcz nieporuszona. Piętkowy odcinek ściany rozszerza się i to na wysokości korony

bardziej niż przy podstawie kopyta

Mechanizm amortyzacyjny kopyta jeszcze lepiej przedstawia animacja. Zauważ jak rozszerza się puszka kopyta, a podeszwa obniża się. Widoczne jest też oddziaływanie na tworzywo ścienne (kolor różowy) i zwiazane z tym "pompowanie" dla lepszego krwioobiegu. W stosunku do wagi ciała jaką dźwiga, jego powierzchnia jest zaskakująco mała. Dlatego też w czasie rozwoju, w efekcie zwiększającej się masy ciała, puszka kopyta, osłaniająca ten środkowy palec, stawała się coraz twardsza i mniej elastyczna